Geçtiğimiz günlerde Kartalkaya Grand Kartal Otel’de yaşanan üzücü yangın vakası hepimizi derinden etkiledi. Hayatını kaybedenlere Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifalar diliyorum. Ancak bu olay, yalnızca bir trajedi değil, aynı zamanda yönetimsel ve toplumsal dersler çıkarılması gereken önemli bir vaka olarak karşımızda duruyor.
Bir yönetim bilimleri uzmanı olarak, bu tür olayların temel nedenlerini analiz etmek ve işletmeler ile kamu kurumlarına rehberlik edecek öneriler geliştirmek sorumluluğumuzdur. Kartalkaya’daki yangın, yönetim bilimleri açısından üç ana eksende ele alınabilir: zihniyet, ahlak ve yönetim sorunları.
Zihniyet Sorunu: Risk Yönetimindeki Kör Noktalar
Türk toplum olarak bazı zihniyet kalıplarımız, kriz anlarında sistemlerin başarısız olmasına neden oluyor. Bu zihniyet sorunlarını şu şekilde özetleyebiliriz:
• Kervanı Yolda Dizmek: Planlama ve önlem alma konusundaki eksiklikler, yangın gibi kriz durumlarında ağır kayıplara yol açıyor. Başarılı bir yönetim anlayışı, riskleri önceden öngörmeyi ve olası kriz senaryolarına karşı hazırlıklı olmayı gerektirir.
• Gereksiz Özgüven: “Bize bir şey olmaz” yaklaşımı, risklerin ciddiye alınmasını engelliyor. Bu durum, işletmelerin afet planlarını oluşturmasını geciktiriyor veya tamamen ortadan kaldırıyor.
• Kadercilik: “Olacaksa olur” zihniyeti, insan iradesini ve sorumluluğunu göz ardı ediyor. Oysaki gerçek bir başarı, önceden alınan önlemler ve sistematik yaklaşımlarla mümkündür.
Ahlak Sorunları: Kazanç Odaklılık ve İnsani Değerlerin Kaybı
Yangın, deprem, maden veya iş kazası vakaları, bazen işletmelerin kazanç uğruna insani değerleri göz ardı etmesinden kaynaklanabiliyor. Bu durumları şu başlıklarda değerlendirebiliriz:
• Parayı Merkez Alan Yaklaşımlar: Risklere karşı alınması gereken önlemler, maliyet unsuru olarak görülüp erteleniyor.
•Empati Eksikliği: Çalışanların ve müşterilerin güvenliği yerine kar odaklı bir yaklaşım benimseniyor.
• Rüşvet ve Usulsüzlük: Denetim süreçlerinde “bir yolunu bulma” anlayışı, kuralları ihlal eden usulsüzlüklerin artmasına neden oluyor.
Yönetim ve Kurumsal Yönetişim Eksikliği
Yangın, deprem, sel baskını gibi krizler, yönetim anlayışımızdaki temel eksiklikleri de gözler önüne seriyor. Ancak burada yalnızca işletmelerin değil, ülkemizdei kurumsal yönetişim sistemlerinin eksikliği de önemli bir rol oynuyor. Kurumsal yönetişim (corporate governance), işletmelerin sadece karlılığı değil, aynı zamanda hesap verebilirliği, şeffaflığı ve etik sorumlulukları da merkeze almasını gerektirir. Bu bağlamda dikkat edilmesi gereken sorunlar şunlardır:
• Planlama ve Denetim Eksikliği: Kurumsal yönetişimde risk yönetimi ve denetim mekanizmaları kritik öneme sahiptir. Ancak Türkiye’de bu mekanizmalar genellikle kağıt üzerinde kalmakta, uygulamada zayıf kalmaktadır.
• Yetki ve Sorumluluk Dağılımı: Patronların ve yönetim kurullarının yetkilerini etkin bir şekilde dağıtamaması, kriz anlarında kaosa neden oluyor. Kurumsal yönetişim, yönetim kurullarını sadece sembolik değil, aktif birer karar alma organı haline getirmelidir.
• Hesap Verebilirlik ve Şeffaflık Eksikliği: Şirketlerin yangın gibi kriz durumlarında topluma karşı şeffaf davranmaması, güven kaybına yol açıyor. İyi bir kurumsal yönetişim anlayışı, bu tür durumlarda hesap verebilirlik mekanizmalarının devreye girmesini sağlar.
Devletin ve Kamu Denetim Mekanizmalarının Rolü
Kurumsal yönetişim sadece özel sektörle sınırlı değildir; kamu kurumlarının da bu anlayışı benimsemesi gerekir. Belediyeler, devlet kurumları denetim süreçlerinde daha sıkı çalışmalı, bina altyapıları ve yangın güvenliği gibi konularda düzenli kontroller yapmalıdır. Ancak bu kontroller, sadece prosedürleri tamamlamak için değil, gerçek anlamda riskleri önlemek için uygulanmalıdır. Toplumun ise bu süreçlerde daha aktif bir rol alması gerekir. Vatandaşlar, eksiklikleri devlete ve kamu otoritelerine bildirmekle yükümlü olduklarını bilmelidir. Yangın gibi krizlerin önlenmesi sadece kurumların sorumluluğu değil, toplumun da bu farkındalığı taşımasıyla mümkün olacaktır.
Çözüm Önerileri: Sistem Merkezli ve Denetim Odaklı Bir Yaklaşım
Kartalkaya’daki yangın gibi trajedilerin tekrar yaşanmaması için hem işletmelerin hem de kamu kurumlarının alması gereken önlemleri şu şekilde özetleyebiliriz:
1. Kurumsal Yönetişim Anlayışının Benimsenmesi: Yöneticiler ve patronlar, hesap verebilirlik, şeffaflık ve etik değerleri merkeze alan bir yönetim anlayışı geliştirmelidir. Yönetim kurulları daha aktif ve karar odaklı hale getirilmelidir.
2. Proaktif Risk Yönetimi: İşletmeler düzenli olarak risk analizleri yapmalı ve kriz senaryolarına uygun aksiyon planları hazırlamalıdır.
3. Denetim Mekanizmalarının Güçlendirilmesi: Kamu kurumlarının denetim süreçleri sıkılaştırılmalı ve düzenli periyodik kontroller sağlanmalıdır.
4. Teknoloji Kullanımı: Akıllı yangın algılama ve otomatik söndürme sistemleri gibi ileri teknolojilere yatırım yapılmalıdır.
5. Toplumsal Farkındalık ve Sorumluluk: Toplum, yalnızca kendi güvenliği için değil, çevresindeki risklerin farkında olup bunları ilgili mercilere bildirme sorumluluğu taşımalıdır. Yangın güvenliği ve risk yönetimi konularında bilinçlendirme kampanyaları artırılmalıdır.
Sonuç: Kurumsal Yönetişim ve Toplumsal Farkındalık Zihniyeti Şart
Kartalkaya’daki yangın, toplumsal ve kurumsal zihniyetimizi değiştirmemiz gerektiğini bir kez daha gösteriyor. Kurumsal yönetişim, yalnızca karlılık değil, insani değerlerin ve toplumsal sorumlulukların ön planda olduğu bir yönetim anlayışı gerektirir. Bunun yanı sıra, toplumun bu konuda bilinçlenmesi ve eksiklikleri yetkililere iletme sorumluluğunu taşıması büyük önem taşımaktadır. Kamu otoritelerinin, işletmelerin ve bireylerin iş birliği içinde hareket ettiği bir kültür inşa etmek zorundayız.
Bu yazıyı, işletmelerin, yöneticilerin, kamu kurumlarının ve toplumun hem kendi sorumluluklarını sorgulaması hem de gelecekte benzer trajedilerin önüne geçilmesi adına bir çağrı olarak kaleme aldım. İnsan hayatının her şeyden değerli olduğunu unutmamalıyız. Artık harekete geçmenin ve sorumluluk almanın tam zamanı!
Sevgi, saygı ile.
